Jak można zarabiać na alpakach?

Pytanie to zadaje sobie chyba każdy, kto kiedykolwiek rozważał zakup alpak i zakończenie dotychczasowej pracy etatowej. Odpowiedź jak zawsze nie jest łatwa, a jak zazwyczaj mówią eksperci, gdy zada im się pytanie: ,,To zależy…”. Oczywiście i tutaj nie można odpowiedzieć jednoznacznie, a jedynie: To zależy… Od czego? Od wielu czynników… jakość zwierząt, ilość zwierząt, kierunek użytkowania. Co więcej, wykonując ogólny bilans warto zwrócić uwagę nie tylko na zyski jakie możemy zanotować dzięki alpakom, ale również koszty, jakie musimy ponieść w związku z ich zakupem i przygotowaniem warunków utrzymania. Wtedy naprawdę możemy wiarygodnie ocenić czy stać nas na rozpoczęcie tej ,,zabawy” i czy będziemy w stanie się z tego utrzymać. Artykuł ten ma na celu przybliżenie, jak można zarabiać dzięki alpakom i na co trzeba się przygotować na samym początku.

Należy dodatkowo rozróżnić, że modele zarabiania na alpakach można podzielić na dwie kategorie: 1) hodowla i uzyskiwanie bezpośrednich produktów od alpak oraz 2) użytkowanie alpak. Do pierwszej kategorii można zaliczyć: rozmnażanie (sprzedaż i krycie), produkty wykonywane z wełny alpaczej, gadżety i pamiątki z motywem alpak, do drugiej natomiast: alpakoterapię (w tym spotkania z alpakami, spacery), agroturystykę z alpakami czy sesje zdjęciowe. Oczywiście jedno gospodarstwo może zarabiać na alpakach na kilka sposobów zarówno z pierwszej, jak i drugiej kategorii.

Jakie są początki?

Rozpoczęcie jakiejkolwiek działalności związanej z posiadaniem alpak wiąże się na samym początku z kosztami. By coś w przyszłości przynosiło zyski, trzeba w to najpierw zainwestować. Ilość potrzebnych pieniędzy zależy od tego co planujemy robić i w jakiej skali. Zakładając hodowlę warto zainwestować w dobre stado podstawowe, bo to gwarancja naszego przyszłego sukcesu. Początkowo osobników nie musi być dużo, kilkanaście powinno wystarczyć. Mogą to być np. samice będące w ciąży po pokryciu dobrym reproduktorem i 1 -2 reproduktorów niespokrewnionych z samicami. Jeśli chcemy, żeby zwierzęta były naprawdę wysokiej jakości, należy przygotować się na spory wydatek, nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych lub więcej. Do tego należy doliczyć koszty wybudowania lub adaptacji budynków oraz ich wyposażenia, przygotowania pastwisk i reszty bazy pokarmowej oraz koszty związane z transportem zwierząt i ewentualnymi dokumentami czy pozwoleniami związanymi z ich nabyciem i przewozem. Później, kiedy zacznie przynosić zyski, stado można powiększać.

Nieco inaczej sprawa się ma w przypadku użytkowania alpak do alpakoterapii czy agroturystyki. Tam, taka ilość jak i jakość zwierząt nie jest niezbędna. Alpaka jest zwierzęciem stadnym, więc zakup jednego zwierzęcia nie ma sensu, poza tym większość szanujących się hodowców na taką sprzedaż się nie zgodzi. Za minimum na początek można uznać 3-4 osobniki, najlepiej jednej płci, zwykle są to samce, które już są wykastrowane, lub zostaną w najbliższym czasie. Zakup jednej alpace zwierzęcia innego gatunku do towarzystwa nie zaspokoi jej potrzeb behawioralnych (interakcji wewnątrzgatunkowych). Takie zwierzęta są dużo tańsze, można zakupić je za kilka tysięcy złotych za osobnika. Jednak zbyt tanie zwierzęta powinny wzbudzić czujność i lepiej ustalić z czego wynika tak niska cena. Poza tym wydatki związane z przygotowaniem budynków czy pastwisk będą niższe przy mniejszej ilości zwierząt. Przed zakupem zwierząt warto również zasięgnąć nieco wiedzy na temat specyfiki gatunku, jego utrzymania. Można to zrobić poprzez studiowanie literatury, ale bardzo przydatne mogą być także kursy organizowane przez doświadczonych hodowców. W przypadku np. alpakoterapii należy uzyskać również niezbędne kwalifikacje oraz przygotować sobie warsztat (pomoce dydaktyczne/zajęciowe czy samochód do przewozu zwierząt).

Czasem na rozpoczęcie działalności można ubiegać się o dofinansowanie, więc warto skontaktować się np. z lokalnym biurem ARiMR lub innymi ośrodkami doradztwa rolniczego (np. Lokalne Grupy Działania), które pomogą rozeznać się czy jest taka szansa dla naszego pomysłu na biznes. Dopłat bezpośrednich do alpak w naszym kraju nie ma.

Hodowla i uzyskiwanie produktów od alpak

Tutaj głównym czynnikiem generującym zyski jest ilość alpak w stadzie oraz ich jakość.

Sprzedaż alpak i krycie

Hodowla alpak wymaga sporych nakładów na początek, ale pozwala na uzyskanie wysokich zysków. Zwłaszcza jeśli utrzymujemy wysoką jakość alpak w swojej hodowli. O czynnikach wpływających na cenę alpaki pisaliśmy w osobnym artykule. Zarabiać można na sprzedaży młodych zwierząt, ale również starszych. Zależy to od potrzeb nowych właścicieli (chcą powiększyć istniejące stado lub zakładają nowe). Wysokiej jakości alpaka do hodowli może kosztować od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Młode samice mogą zostać pokryte w wieku około 1,5 - 2 lat (minimalna masa ciała 40 kg). Więc pierwsze młode od nich można sprzedać po niecałych 4 latach (1,5-2 lata samicy + 11,5 miesiąca ciąży + około 8 – 12 miesięcy odchowu). Oczywiście, jeśli nasza hodowla znana jest za granicą, można posiadać nabywców nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach, nie tylko europejskich.

Posiadanie doskonałego reproduktora (czyli samca nie tylko zgodnego ze wzorcem rasowym, ale i dobrze kryjącego o wysokiej odziedziczalności pożądanych cech), można oferować krycie nim samic z innych hodowli. Samiec może zacząć kryć w wieku około 2,5 - 3 lat. Zazwyczaj samica z innego gospodarstwa jest przywożona do hodowli samca i tam zostaje na jakiś czas (kilka tygodni), w którym regularnie jest kryta reproduktorem. Koszt takiego krycia jest uzależniony od jakości samca i może wynosić od kilkuset do kilku tysięcy złotych. Dokładne szczegóły dotyczące zajścia w ciążę bądź nie, czy warunków pobytu samicy są ustalane indywidualnie w umowie pomiędzy właścicielami zwierząt. Najlepiej dostosować poziom jakości reproduktora do jakości samicy lub by samiec był wyższej jakości, tak by cena uzyskanego potomstwa rekompensowała koszty krycia, prowadzenia ciąży i odchowu, tym bardziej, że u alpak standardowo rodzi się jedno młode.

Produkty z wełny alpaczej

Podstawowym produktem uzyskiwanym od alpak jest oczywiście wełna. Strzyża odbywa się raz w roku. Najwyższej jakości jest runo zdjęte z grzbietu i boków zwierzęcia – tzw. welon. Od jednej alpaki można uzyskać kilka kilogramów wełny, z czego tylko część stanowi welon (około 1/3 masy całego runa). Im więcej posiadamy alpak tym oczywiście zysk z wełny lub jej przetworzenia będzie wyższy. Kilogram surowej (nieprzetworzonej w żaden sposób) wełny alpaczej kosztuje kilkadziesiąt złotych. Zabrudzona wełna (np. paszą, innymi zanieczyszczeniami) lub od zwierząt mających zaawansowaną inwazję świerzbowca może mieć niższą wartość lub jeśli rynek jest nasycony, nikt nie będzie chciał jej kupić. Minusem w Polsce jest fakt, że wełny alpak nie kategoryzuje się pod kątem jej grubości (im cieńsze włókno tym lepszej jakości – nie ,,gryzie” na skórze), cena dla wszystkich rodzajów jest bardzo podobna, w wyniku czego sprzedaż dobrej jakości surowej wełny jest mało opłacalna. Przy dużej ilości zwierząt warto przetworzyć wełnę na własną rękę i sprzedać gotowy produkt, który będzie dużo droższy niż surowa wełna. Z wełny alpaczej robi się odzież, czapki, rękawiczki, szale, kołdry, poduszki czy nawet zabawki, które kosztują od kilkudziesięciu do kilkuset, a nawet ponad tysiąca złotych. Można też sprzedawać motki, które mogą być atrakcyjne dla osób tkających na drutach. Przy odpowiedniej ilości wełny, gotowy produkt, mimo kosztów przetworzenia, daje wyższy zysk niż surowa wełna. Dodatkowo można go reklamować jako produkt lokalny, od zwierząt które ,,pasą się tuż obok”.

Gadżety i pamiątki z motywem alpak

Nie jest to produkt uzyskiwany bezpośrednio od alpak, ale prowadząc hodowlę czy gospodarstwo, prędzej czy później osoby odwiedzające spytają o pamiątki i gadżety lub taki pomysł sam przyjdzie do głowy. Co do gadżetów mogą to być długopisy, notesy czy kubki, a pamiątek – zabawki, breloczki czy torby. Wiele firm oferuje wyprodukowanie takich gadżetów z logo gospodarstwa za niewielką cenę. Oczywiście podstawową formą utrzymania nigdy to nie będzie, ale może być dodatkiem.

Użytkowanie alpak

W pierwszej kolejności nie liczy się ich ilość czy wysoka jakość, ale cechy użytkowe, jak predyspozycje i przygotowanie do pracy, chęć kontaktu z człowiekiem.

Alpakoterapia

Obecnie ta forma użytkowania alpak jest bardzo popularna. Trzeba pamiętać, że nie każda alpaka nadaje się do tego typu pracy. Musi posiadać odpowiednie predyspozycje i być wyszkolona do takiej pracy. Zazwyczaj są to wykastrowane samce. Często przyjęty jest model 2+2, czyli dwie pary alpak, które pracują naprzemiennie w poszczególne dni lub jedna para. Zależy to także od ilości pracy, czyli prowadzonych zajęć i ich intensywności. Ceny zajęć z udziałem alpak (terapeutycznych, edukacyjnych czy spotkań) różnią się w zależności od regionu kraju, częstotliwości prowadzenia zajęć w danej placówce czy ich zaawansowaniu, ilości uczestników oraz odległości, jaką trzeba dojechać. Zazwyczaj kilkadziesiąt – kilkaset złotych za zajęcia. Zajęcia mogą odbywać się także w hodowli, jeśli ma się przygotowane do tego przynajmniej kilka zwierząt i zaplecze. Prowadząc zajęcia z alpakoterapii powinno się posiadać odpowiednie kwalifikacje.

Spotkania z alpakami mogą być organizowane niemal w każdym miejscu, gdzie utrzymywane są te zwierzęta. Polegają na możliwości zobaczenia zwierząt, zrobieniu zdjęć, dowiedzenia się ciekawych faktów na temat alpak. Ważne by zwierzęta były chętne do takich kontaktów, ale należy również pamiętać o ich dobrostanie i nie zmuszać ich do zbyt dużej ilości spotkań. Zależy to także od ilości zwierząt, w dużym stadzie intensywność pracy przypadająca na jedną alpakę będzie niższa, niż w sytuacji gdzie ma się tylko kilka zwierząt. Wejście do gospodarstwa i odwiedzenie alpak zazwyczaj wiąże się z pobraniem niewielkiej opłaty.
Szczególnym rodzajem spotkań z alpakami są spacery, które organizowane są dla gości odwiedzających gospodarstwo. Obecnie jest na nie duży popyt, zwłaszcza, jeśli posiada się atrakcyjną okolicę wokół gospodarstwa, gdzie można zorganizować wyjście w sposób bezpieczny i przyjemny. Spacer zawsze powinien się odbywać z opiekunem, który dba o bezpieczeństwo uczestników i zwierząt. Ceny spacerów są różne, zazwyczaj kilkadziesiąt złotych.

W przypadku użytkowania alpak w ten sposób, należy pamiętać o ich dobrostanie i nieprzemęczaniu zwierząt. Wizja częstych wyjazdów na zajęcia i spacerów może być kusząca, pod kątem finansowym, ale trzeba pamiętać o dobru alpak, dla których jest to intensywna praca i potrzebują również odpoczynku.

Agroturystyka

W tym rodzaju użytkowania alpaki mogą być dodatkiem, który znacząco zwiększa atrakcyjność agroturystyki. W tym przypadku główny zysk czerpie się z oferty noclegowej, gdzie goście mogą poczuć trochę ,,wiejskiego życia”, natomiast alpaki są elementem, który sprawia, że wybierają konkretne gospodarstwo na tle innych w okolicy. W agroturystyce nie trzeba mieć dużego stada. Natomiast istotne jest by były one chętne do kontaktu z gośćmi (w granicach rozsądku dla dobra zwierząt). Dla wielu osób sam fakt możliwości odpoczynku na łonie natury w towarzystwie alpak działa odprężająco. Dodatkowo można organizować zajęcia czy warsztaty z udziałem alpak lub na ich temat (np. przędzenia wełny).

Sesje zdjęciowe

Nie ważne czy posiada się duże stado czy kilka zwierząt, mogą znaleźć się chętni na sesje zdjęciowe. Alpaki są obecnie popularne i wiele młodych par chętnie umawia się na ślubne sesje plenerowe z alpakami, czy ekipa panny młodej na sesję podczas wieczoru panieńskiego. Również sesje nie związane ze ślubem mogą cieszyć się popularnością. Standardowo do sesji dobiera się parę lub kilka zwierząt, które chodzą na kantarku, ale przy większym stadzie nawet sesja na pastwisku może wyjść ciekawie. Koszt sesji warto określać na podstawie długości jej trwania, lub wprowadzić cenę z ograniczeniem czasowym. Tak jak we wcześniejszych przykładach związanych z użytkowaniem wiąże się to z dobrostanem pracujących alpak. Za sesję ślubną, koszt wynosi nawet kilkaset złotych.

Podsumowanie

Możliwości zarobienia na alpakach jest dość sporo. Na początek warto zadać sobie pytanie czy planujemy zakup większej ilości zwierząt i hodowlę, czy raczej mniejszą ich ilość i użytkowanie. I jedna i druga opcja może przynieść zarobek. Niewykluczone jest również posiadanie hodowli i użytkowanie części alpak np. do spotkań czy spacerów. Zainwestowanie większej ilości środków na początek, zakładając hodowlę, daje w przyszłości możliwość sporych zysków, ale wymaga to trochę czasu. W przypadku użytkowania alpak początkowy wkład jest nieco mniejszy, ale zyski można osiągać szybciej, choć nie będą one aż tak wysokie. Dobrym sposobem (w miarę możliwości) jest zapewnienie sobie kilku źródeł dochodu ze zwierząt, które będą się wzajemnie uzupełniać.